Nguy cơ nhiễm phóng xạ và những hậu quả khôn lường luôn là mối quan tâm hàng đầu của giới khoa học. Khi tiếp xúc với lượng phóng xạ vượt quá ngưỡng cho phép, cơ thể chúng ta sẽ phải đối mặt với những tổn thương nghiêm trọng. Vậy, nhiễm phóng xạ là gì? Và tại sao nó lại nguy hiểm đến vậy? Cùng LabVIETCHEM khám phá sâu hơn về vấn đề này.

1. Nhiễm phóng xạ là gì? 

Nhiễm phóng xạ là tình trạng cơ thể bị tổn thương nghiêm trọng do tiếp xúc quá mức với bức xạ ion hóa trong một khoảng thời gian nhất định. Khi lượng bức xạ hấp thụ vượt quá ngưỡng an toàn, các tế bào trong cơ thể sẽ bị phá hủy, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

Tình trạng nhiễm phóng xạ xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với phóng xạ ở mức lớn hơn ngưỡng an toàn

Mức độ tổn thương do nhiễm phóng xạ gây ra phụ thuộc trực tiếp vào liều lượng bức xạ mà cơ thể hấp thụ. Sievert (Sv) và gray (Gy) là hai đơn vị đo thường được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của phơi nhiễm phóng xạ, trong đó sievert phản ánh tác động sinh học của bức xạ lên cơ thể.

2. Các dạng phơi nhiễm phóng xạ

Phơi nhiễm phóng xạ có thể xảy ra do hai hình thức chính: chiếu xạ và ô nhiễm phóng xạ.

Nhiễm xạ ngoài: Chất phóng xạ bám vào da, quần áo, gây tổn thương cho các mô bề mặt, từ đó gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể.

Nhiễm xạ trong: Chất phóng xạ xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, tiêu hóa, gây tổn thương các cơ quan nội tạng. Khi này, việc loại bỏ phóng xạ khỏi cơ thể là điều tương đối phức tạp.

Xạ trị điều trị ung thư có thể gây nhiễm xạ ở người bệnh

Chiếu xạ: 

Trong trường hợp này, cơ thể tiếp xúc trực tiếp với các tia phóng xạ. Tùy thuộc vào cường độ và phạm vi chiếu xạ, người bệnh có thể bị ảnh hưởng toàn thân hoặc chỉ một phần cơ thể. Chiếu xạ thường được sử dụng trong điều trị ung thư, nhằm tiêu diệt tế bào ung thư. Tuy nhiên, nếu liều lượng chiếu xạ quá cao, nó có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng.

Nhiễm phóng xạ do ô nhiễm phóng xạ:

Hình thức này xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với các chất phóng xạ, chẳng hạn như bụi phóng xạ, thực phẩm hoặc nước bị nhiễm độc. Ô nhiễm phóng xạ có thể xảy ra ở cả bên trong và bên ngoài cơ thể.

• Nhiễm xạ ngoài: Chất phóng xạ bám vào da, quần áo, gây tổn thương cho các mô bề mặt, từ đó gây ảnh hưởng xấu đến cơ thể.
• Nhiễm xạ trong: Chất phóng xạ xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, tiêu hóa, gây tổn thương các cơ quan nội tạng. Khi này, việc loại bỏ phóng xạ khỏi cơ thể là điều tương đối phức tạp.

3. Phơi nhiễm phóng xạ gây ra những tác hại gì đối với sức khoẻ con người?

Bức xạ ion hóa gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho tế bào sống, đặc biệt là ADN và ARN - hai phân tử mang thông tin di truyền. Khi tiếp xúc với bức xạ, các phân tử này bị phá hủy, làm rối loạn quá trình phân chia tế bào và dẫn đến nhiều hậu quả khôn lường.

Phóng xạ có thể tác động trực tiếp đến ADN, ARN gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ thể

Một đặc điểm đáng lưu ý của nhiễm phóng xạ là các triệu chứng thường xuất hiện muộn. Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể không cảm nhận được bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Chỉ khi tổn thương tế bào đạt đến một mức độ nhất định, các triệu chứng mới bắt đầu biểu hiện rõ rệt.

Những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với liều phóng xạ cao bao gồm:

4. Các triệu chứng thường thấy khi cơ thể bị nhiễm độc phóng xạ 

Tùy thuộc vào liều lượng phóng xạ mà cơ thể tiếp xúc, các biểu hiện lâm sàng ở người bệnh sẽ có những khác biệt. Giai đoạn đầu, người bệnh thường cảm thấy buồn nôn, nôn mửa dữ dội. Tiếp theo, một số triệu chứng điển hình khác có thể xuất hiện như:

• Rối loạn tiêu hóa: Tiêu chảy, nôn ra máu, đi ngoài ra máu.
• Rối loạn thần kinh: Đau đầu, chóng mặt, mất phương hướng.
• Rối loạn tạo máu: Rụng tóc, mệt mỏi, thiếu máu.
• Sốt.
• Huyết áp không ổn định.
• Nhiễm trùng cơ thể do hệ miễn dịch suy yếu.

 Người bị nhiễm phóng xạ có những biểu hiện rõ rệt

5. Phương pháp chẩn đoán và xử lý nhiễm phóng xạ

Quy trình kiểm tra đối với người bị nhiễm phóng xạ

Để chẩn đoán chính xác tình trạng nhiễm phóng xạ, các chuyên gia y tế sẽ căn cứ vào tiền sử tiếp xúc với bức xạ, các triệu chứng lâm sàng và kết quả của nhiều xét nghiệm khác nhau. Các xét nghiệm cận lâm sàng thường được chỉ định bao gồm:

• Đánh giá chức năng tủy xương: Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu lặp lại nhiều lần để theo dõi sự thay đổi số lượng bạch cầu, đặc biệt là tế bào lympho, giúp đánh giá mức độ tổn thương và tiên lượng bệnh.
• Đánh giá tổn thương cơ quan: Xét nghiệm nồng độ amylase, protein phản ứng C(CRP), citrulline, FLT3 và interleukin-6 giúp xác định mức độ tổn thương ở các cơ quan khác nhau như tuyến tụy, gan, đường tiêu hóa và tủy xương.
• Đánh giá di truyền tế bào: Xét nghiệm di truyền tế bào giúp phát hiện các bất thường về nhiễm sắc thể, cung cấp thông tin về mức độ tổn thương DNA và khả năng phục hồi của tế bào.

Các phương pháp điều trị phơi nhiễm phóng xạ

Người bệnh cần được khử nhiễm càng sớm càng tốt

Quy trình điều trị tập trung vào việc làm giảm mức độ nhiễm độc, thúc đẩy quá trình hồi phục và bảo vệ các cơ quan bị tổn thương. Một số biện pháp điều trị tiêu biểu có thể kể đến như:

Khử nhiễm

Việc khử nhiễm ngay lập tức là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của người bị phơi nhiễm phóng xạ. Quy trình làm sạch bao gồm cởi bỏ quần áo nhiễm bẩn, rửa sạch cơ thể bằng xà phòng, rửa mũi, họng và súc miệng nhằm loại bỏ tối đa chất phóng xạ bám trên da và niêm mạc. Các biện pháp này giúp ngăn ngừa sự lan tỏa của vật liệu phóng xạ vào bên trong cơ thể, giảm thiểu nguy cơ hít phải, nuốt phải hoặc xâm nhập qua vết thương, từ đó giảm thiểu tác hại của phóng xạ lên cơ thể.

Điều trị tuỷ xương bị tổn thương

Một số protein đặc biệt có khả năng kích hoạt sự sản sinh của bạch cầu, từ đó ngăn chặn các ảnh hưởng của tia phóng xạ lên tủy xương. Phương pháp điều trị bằng thuốc tận dụng cơ chế này để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

Điều trị nhiễm độc bên trong cơ thể

Phương pháp điều trị phóng xạ sẽ tập trung vào việc hạn chế tổn thương đối với các cơ quan trong cơ thể. Tùy thuộc vào loại phóng xạ mà bệnh nhân tiếp xúc, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Lời kết 

Để được hỗ trợ về nhiễm phóng xạ, hãy liên hệ với chúng tôi nhé

Với những chia sẻ trên, LabVIETCHEM hy vọng đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng nhiễm phóng xạ và những hậu quả mà nó gây ra. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào khác hoặc muốn tìm hiểu sâu hơn, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi. Đội ngũ chuyên gia của LabVIETCHEM sẽ hỗ trợ bạn một cách nhiệt tình và chu đáo.