Cyclohexane (C6H12) là gì? Có độc không, lưu ý khi sử dụng?

Cyclohexane là dung môi hữu cơ có vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp sản xuất thuốc nhuộm, mực in, keo dán,... Ngoài ra, nó còn có ứng dụng gì nổi bật? Tính chất đặc trưng cũng như cần lưu ý gì trong quá trình sử dụng? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây.

1. Cyclohexane - C6H12 là dung môi gì?

Cyclohexane là hợp chất hữu cơ nhóm xicloankan gồm có 6 C liên kết với nhau tạo ra mạch vòng, mỗi C sẽ liên kết với 2 nguyên tử H.

Công thức hóa học: C6H12.

Các tên gọi khác Hexamethylene.

C6H12 có thể tồn tại trong các loại cấu hình bán ghế, hình xoắn hay hình thuyền. Nó tồn tại dưới dạng chất lỏng trong suốt, không màu, có mùi giống với dầu mỏ. Nó được sử dụng làm dung môi hòa tan các chất hữu cơ nên được ứng dụng nhiều trong ngành công nghiệp. 

Công thức cấu tạo của Cyclohexane

2. Các tính chất nổi bật của Cyclohexan

- Ngoại quan: Tồn tại dưới dạng chất lỏng không màu, trong suốt,.

- Khối lượng phân tử: 84,16 g/mol.

- Tỷ trọng: 0,779 g/cm³.

- Nhiệt độ nóng chảy: 6,55 độ C ứng với 279,7K.

- Nhiệt độ sôi: 80,74 độ C ứng với 354K.

- Độ tan:

+ Không tan trong nước.

+ Tan trong một vài dung môi hữu cơ như ancol, benzen, este, chloroform.

3. Tổng hợp các phương pháp sản xuất Cyclohexane

- Phương pháp điều chế hiện đại: Ở quy mô công nghiệp, nó được sản xuất bằng phương pháp hydro hóa benzen với tác nhân xúc tác là Ni ở nhiệt độ trên 300 độ C. Phản ứng sẽ kèm theo tỏa nhiệt lượng lớn với ΔH (500K) = -216,37 kJ / mol. 

- Phương pháp sản xuất cổ điển: 

+ Năm 1894. Cyclohexane được tổng hợp bằng phản ứng xeton hóa axit pimelic:

+ Năm 1860–1929,  E. Haworth và WH Perkin Jr. đã tìm ra phương pháp điều chế khác thông qua phản ứng Wurtz của 1,6-dibromohexane:

4. Ứng dụng của Cyclohexan trong đời sống và sản xuất

Một số ứng dụng nổi bật của Cyclohexan trong đời sống và sản xuất có thể kể đến như:

- Tổng hợp các hợp chất hữu cơ: Đây là nguyên liệu quan trọng dùng để điều chế ra cyclohexanone và cyclohexanol thông qua phản ứng oxy hóa. Trong khi đó, hỗn hợp các chất cyclohexanone-cyclohexanol lại là thành phần không thể thiếu trong cho axit adipic, caprolactam - 2 tiền chất của sản xuất nylon 6 và Nylon 6,6, được ứng dụng nhiều trong ngành sản xuất dệt may và nhựa.

Cyclohexan là nguyên liệu tổng hợp các hợp chất hữu cơ

- Kiểm soát tốc độ bay hơi của chất kết dính trong sản xuất keo dán, băng dính.

- Ngành dệt nhuộm, thuộc da: Làm chất phụ gia trong dung dịch kiềm và aluminium soap trong ngâm sợi. Bên cạnh đó, nó còn được dùng để làm chất tẩy trắng và chất làm tăng độ bám dính của sơn màu cho sản phẩm có màu sắc bền và đẹp hơn.

- Sản xuất sơn phủ bề mặt: Làm tăng độ chảy cho lacquer cellulose acetate và chất tẩy sơn, chống ẩm đục cho lacquer nitrate cellulose. Từ đó, làm tăng độ bám dính và chống ẩm mốc cho sơn.

- Sản xuất nhựa và mực in: Đóng vai trò làm chất nhũ hóa, xúc tác trong sản xuất nhựa polyester. Ngoài ra, nó là thành phần có trong mực in, nhựa PVC.

5. Dung môi Cyclohexane có độc không? Lưu ý khi sử dụng

5.1. Cyclohexane có độc không?

Theo nghiên cứu, Cyclohexane có thể gây ra những tác hại đối với sức khỏe và môi trường, cụ thể như:

- Kích ứng với da và mắt khi tiếp xúc.

- Hít phải có thể gây buồn nôn, chóng mặt.

- Tổn thương các cơ quan, thậm chí có thể gây tử vong khi nuốt phải.

- Theo đánh giá của IRAC, dung môi cyclohexane không có nguy cơ gây ung thư. 

- Chất này khi thải ra môi trường có thể gây ra ngộ độc cấp tính và lâu dài đối với môi trường thủy sinh. 

5.2. Lưu ý khi sử dụng và bảo quản

- Cần sử dụng đồ bảo hộ như khẩu trang, kính mắt, găng tay,... trong thời gian tiếp xúc với hóa chất để đảm bảo an toàn khi sử dụng.

- Nếu chẳng may dung môi dính vào mắt, hãy rửa ngay với nước sạch rồi đến ngay cơ sở y tế gần nhất để xử lý kịp thời.

- Nếu dính vào da, hãy rửa sạch vùng da bị dính với nước sạch. Hãy cởi bỏ quần áo nếu hóa chất bắn vào rồi đưa ngay nạn nhân đến bệnh viện để xử trí.

- Trong trường hợp chẳng may nuốt phải, không tự gây nôn hay rửa miệng cho nạn nhân. Hãy liên lạc với bác sĩ và đưa ngay tới bệnh viện để xử lý kịp thời.

- Hít phải: Đưa nạn nhân đến nơi thoáng khí để hít thở không khí trong lành, nếu có triệu chứng khó thở phải tiến hành hô hấp nhân tạo, thở oxy rồi đưa ngay đến bệnh viện.

- Bảo quản:

+ Vì chất này rất dễ cháy và bắt lửa khi có nhiệt hoặc tia lửa điện, hơi có thể tạo thành hỗn hợp nổ trong không khí. Do đó, hãy bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh xa nguồn nhiệt hay ánh nắng mặt trời chiếu vào.

+ Dung môi dễ bay hơi nên cần phải đậy kín nắp khi bảo quản.

Nếu có nhu cầu mua dung môi Cyclohexane dùng cho phòng thí nghiệm, viện nghiên cứu, sản xuất công nghiệp, hãy liên hệ với chúng tôi qua số hotline 0826 020 020 để được tư vấn chi tiết. 

Hy vọng bài viết trên giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về hóa chất Cyclohexane cũng như ứng dụng của nó trong đời sống, sản xuất.