Định nghĩa gen trội và đặc điểm của các kiểu gen trội

Gen là một đơn vị vật chất di truyền có chứa các thông cần thiết cho việc hình thành và phát triển của một cá thể. Gen được phân ra thành 2 loại là gen trội và gen lặn, trong đó gen trội là những gen có tính trạng biểu hiện trội hơn. Và để hiểu rõ hơn gen trội là gì, các bạn hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu chi tiết các vấn đề liên quan đến gen trội trong bài viết dưới đây nhé.

Gen trội là gì?

Định nghĩa gen là gì?

Gen là đơn vị vật lý được tạo thành từ ADN có chức năng cơ bản của tính di truyền. Mỗi gen sẽ chứa những thông tin di truyền mã hóa cho các phân tử hoạt động chức năng, hay còn gọi là protein. Tuy nhiên, có một số gen không mã hóa protein. Tập hợp các gen trong một cá thể tạo nên bộ gen của cá thể đó. 

Hệ gen của con người chứa khoảng 25.000 gen mã hóa tương ứng với các loại protein có chức năng khác nhau. Các gen có kích thước khác nhau, từ vài trăm đến trên 2 triệu cặp bazo và nó được phân bố trên các nhiễm sắc thể theo một trình tự nhất định. Ở người có 23 cặp nhiễm sắc thể khác nhau.

Mỗi người sẽ có hai bản sao của mỗi gen, trong đó có một bản sao được thừa hưởng từ cha mẹ. Ở người, hầu hết các gen đều giống nhau, chỉ có một lượng nhỏ, ít hơn 1% tổng số gen là khác nhau giữa các cá thể. Một alen là 1 biến thể cụ thể của 1 gen hoặc 1 đoạn ADN nhất định.

Gen là đơn vị vật lý được tạo thành từ ADN

Các nhà khoa học phân biệt các loại gen bằng cách đặt tên cho chúng theo tổ hợp ngắn của các chữ cái hoặc số (thi thoảng) đại diện cho phiên bản viết tắt của tên gen.

Ví dụ, một gen trên nhiễm sắc thể số 7 có liên quan đến bệnh xơ nang hiệu của gen là CFTR.

Gen trội là gì

Gen trội là các gen có tính trạng biểu hiện trội hơn. Nó là gen có ở cả 2 bố mẹ nên sẽ xuất hiện 2 lần trong kiểu gen của con. Mỗi alen trội sẽ mã hóa cho một protein hoạt động. Tính trội mà alen có được là do một bản sao của alen đó đã tạo ra đủ lượng enzym cần thiết để cung cấp cho tế bào một lượng sản phẩm nhất định.

Khi một alen trội là trội hoàn toàn so với alen khác thì alen kia được gọi là alen lặn. Tuy nhiên, cũng có những tình huống alen chiếm ưu thế và đồng trội không hoàn toàn.

Tính trạng trội là tính trạng biểu hiện cho kiểu gen ở dạng đồng hợp tử trội hoặc dị hợp tử và nó là mối quan hệ giữa các alen, trong đó, alen thứ nhất sẽ có tính trội và alen thứ 2 sẽ có tính lặn. Nó cũng là một khái niệm then chốt trong di truyền học của Mendel và di truyền học cổ điển. Các alen trội thường sẽ chứa một protein hoạt động được còn các alen lặn thì không có.

Tính trội cũng là 1 mối quan hệ giữa 2 alen của một gen và các kiểu hình có liên quan. Một alen có thể trội với một alen thứ hai nhưng lại lặn với một alen thứ ba và đồng trội với cái alen thứ tư. Tuy nhiên, một alen có thể trội lại lặn ở dạng kiểu hình khác bị ảnh hưởng bởi cùng 1 gen.

Các loại gen trội

1. Gen trội hoàn toàn

Phần lớn các alen bình thường trội hoàn toàn so với các alen đột biến nên alen trội cho sản phẩm protein có chức năng bình thường còn alen đột biến lại không tạo ra được sản phẩm protein có hoạt tính. Tức là, 1 alen trội hoàn toàn sẽ ẩn ảnh hưởng của gen lặn. Chỉ cần có mặt một alen trội thì nó cũng có thể cho ra một kiểu hình của gen đó và điều này chỉ xảy ra ở những cá thể dị hợp tử.

Các cá thể đồng hợp về alen lặn không hoàn thành được việc chuyển hóa gen và với các alen lặn đột biến ở người, nó thường gây ra bệnh bạch tạng và nhiều bệnh nguy hiểm khác. Tuy vậy vẫn có một số trường hợp mà alen đột biến trội hơn alen lặn. 

2. Gen trội không hoàn toàn

Trội không hoàn toàn là việc một alen nào đó không thể át hoàn toàn ảnh hưởng của gen kia nên chỉ nếu chỉ có một alen của nó thì sẽ không biểu hiện được kiểu hình mà gen đó quy định, trừ khi trong gen đó có hai alen của nó thì kiểu hình của nó mới được biểu hiện.

Phép lai giữa 2 cá thể ra hiện tượng trội không hoàn toàn

3. Kiểu gen đồng hợp trội

Kiểu gen đồng trội là hiện tượng mà cả 2 alen khác nhau trong một thể dị hợp cùng lúc biểu hiện ra sản phẩm có hoạt tính khác nhau trong tế bào và các alen được gọi là alen đồng trội.

Ví dụ như trường hợp nhóm máu AB của hệ nhóm máu ABO và nhóm máu MN của hệ nhóm máu M-N ở người thì nhóm máu M- N có hai alen là LM và LN. Vì vậy mà một quần thể sẽ chứa ba kiểu gen tương ứng với ba kiểu hình. 

Đặc điểm của gen trội là gì?

Gen trội là trường hợp dị hợp tử và các alen này có thể biểu hiện ra kiểu hình bên  ngoài. Tron biểu đồ gen thì gen trội sẽ được thể hiện dưới biểu dạng chữ in hoa.

Vì gen trội là gen xuất hiện ở cả bố và mẹ nên nó xuất hiện 2 lần trong cấu trúc gen di truyền của con và có nhiều khả năng phát triển ra kiểu hình.

Tuy nhiên, vì con người là các cá thể có nhiễm sắc thể kép hoặc lưỡng bội nên thông tin di truyền được chia thành 2 phần với 1 phần xuất phát từ mẹ và 1 phần xuất phát từ bố. Nếu gen trội chỉ xuất hiện ở bố hoặc mẹ thì chúng có khả năng biểu hiện ra thành những đặc điểm ở con của họ. Từ đó, chúng ta có thể nhận định rằng, một gen trội được truyền và biểu hiện chỉ cần bố hoặc mẹ thừa hưởng nó từ con của họ.

Ví dụ như màu mắt con người, nó phụ thuộc vào một số gen, mỗi gen lại có một số alen, tức là chỉ có một số nhiễm sắc thể được mã hóa thông tin. Vì vậy, màu mắt ở người phụ vào các alen kết hợp. Đa phần màu mắt nâu có thể ẩn đi hoàn toàn màu mắt xanh vì gen của chúng thường biểu hiện với cường độ cao hơn trong các alen của các nhiễm sắc thể khác nhau.

Màu mắt nâu là gen trội

Vậy là chúng tôi đã giúp các bạn giải đáp được định nghĩa gen trội là gì và các kiểu gen trội. Để xem thêm nhiều bài viết hay và thú vị, các bạn vui lòng truy cập website labvietchem.com.vn nhé