Nitrat là gì? Nhóm nitrat có ảnh hưởng gì tới sức khỏe

Nhóm Nitrat là tên gọi chung để chỉ tất cả các hợp chất có chứa ion NO3-. Nó có thể tồn tại bên trong thực phẩm và cơ thể của chúng ta. Bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu Nitrat là gì? Nitrat có tác động như thế nào đối với cơ thể?

1. Nitrat hay ion NO3- là gì?

Nitrate là ion có công thức phân tử là NO3- hay NO3 với phân tử khối là 62,0049. Nó là một bazơ liên hợp của axit nitric có cấu tạo gồm 1 nguyên tử nitơ ở vị trí trung tâm, xung quanh liên kết với 3 nguyên tử oxi nằm trên mặt phẳng tam giác. Đa phần những muối nitrat vô cơ đều hòa tan trong nước ở áp suất và nhiệt độ tiêu chuẩn.

Nitrat (NO3-) là gì?

Đối với các hợp chất hữu cơ, nitrat là 1 nhóm chức năng có công thức hóa học tổng quát là RONO2, R là kí hiệu của dư lượng chất hữu cơ.

2. Nitrat có từ đâu?

- Nitrat tồn tại trong tự nhiên ở dưới lòng đất theo vòng tuần hoàn của nitơ ngoài tự nhiên. Ngay cả trong các đồ uống, thức ăn hằng ngày của chúng ta cũng có chứa một lượng nitrat. Nếu chất này có trong đất, cây sẽ hấp thụ lấy chất dinh dưỡng, nhưng nếu tồn dư quá nhiều có thể tồn đọng lại trong lá và quả. Khi cơ thể dung nạp chất này vào trong cơ thể nó sẽ chuyển hóa sang dạng nitrit gây hại cho cơ thể. 

Nitrat tồn tại dưới lòng đất

- Nó cũng là sản phẩm của quá trình thủy phân của xác động thực vật. Quá trình nitrat hóa có thể diễn ra như sau:

+ Amoni sẽ chuyển  thành các nitrat nhờ vào sự phân hủy của các vi sinh vật ở trong đất, đặc biệt là Pseudomonas. Từ đó mà amoni sẽ thành nitrit, chính là từ NH4- thành NO2-:

NH4+ + 3/2O2 → 2H+ + 2H2O + NO2-

NO2- + 1/2O2 →  NO3-

+ Tiếp theo, vi khuẩn sẽ nitrat hóa để chuyển hóa NO2- sang NO3-.

3. Ảnh hưởng của nhóm nitrat đối với cơ thể

Về cơ bản, nitrat không gây hại cho cơ thể, chỉ khi chuyển sang nitrit thì mới gây ra những ảnh hưởng tới cơ thể.

3.1. Ảnh hưởng tới con người

- Hàm lượng nitrat trong nước và thực phẩm nếu vượt quá 10mg/l sẽ gây ra những tác hại đối với cơ thể, đặc biệt là trẻ em. Nó có thể gây ra chứng xanh tím da bởi vì nitrat sẽ kết hợp với hemoglobin để chuyển thành methemoglobin. Trong khi đó, Hb là chất vận chuyển oxy trong cơ thể.  Nếu methemoglobin không được chuyển hóa ngược lại hemoglobin sẽ khiến cơ thể thiếu hụt oxy, gây chứng xanh tim, thậm chí có thể đe dọa tới tính mạng. 

- Đối với 1 người trưởng thành, nitrat có thể được đào thải 1 phần ra khỏi cơ thể qua đường niệu, 1 phần có thể bị hấp thụ lại cơ thể chuyển thành nitrosamines được coi là một chất độc đối với cơ thể, có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

3.2. Ảnh hưởng tới sinh vật

- Nitrat có ảnh thượng trực tiếp đến quá trình nuôi trồng thủy hải sản, đặc biệt là vựa nuôi tôm. Khi nồng độ nitrat ở trong nước quá cao, nó sẽ gây ra những ảnh hưởng tới quá trình phát triển và sinh trưởng của sinh vật. Cụ thể như, tôm sẽ có tình trạng bị cụt râu, tổn thương gan, làm giảm sự hấp thu và chuyển hóa năng lượng của tôm.  

Nitrat trong nước cao có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của tôm

- Bên cạnh đó, chất này còn có thể gây ra tình trạng thiếu oxy trong nước, cản trở quá trình hô hấp của các loài thủy sinh. Cá khi bị ngộ độc nitrat sẽ có tình trạng bỏ ăn, màu sắc nhợt nhạt, bơi chậm chạp hoặc mất thăng bằng, thậm chí co giật và chết.

3.3. Ảnh hưởng tới môi trường

Nitrat ở trong đất sẽ được cây hấp thụ 1 phần, đảm bảo cho quá trình sinh trưởng, phát triển. Nhưng nếu cây không kịp hấp thụ hết, đồng thời mưa xuống sẽ làm cho chúng bị thấm sâu vào trong lòng đất. Điều này có thể dẫn đến tình trạng ô nhiễm nguồn nước. 

4. Một số thực phẩm chứa nitrat

Nitrat tồn tại ở khắp mọi nơi, từ đất nước, thực phẩm hằng ngày. Trong thực phẩm, nó có thể tồn tại trong các loại thịt đã chế biến sẵn có màu sắc đỏ hoặc hồng như xúc xích, thịt xông khói. Bởi vì nó giúp tạo ra vị mặn của thịt và ngăn chặn sự sinh sôi, phát triển của vi khuẩn gây hại. 

Nitrat có trong một số loại thực phẩm chế biến sẵn

Bên cạnh đó, nó cũng có ở trong một số loại rau trồng dưới đất như rau bina, củ cải, rau diếp, bắp,cải,... Ở những nơi, sử dụng phân bón có chứa NO3-, nước và rau có thể chứa hàm lượng nitrat cao hơn.

Theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia trong chất lượng nước ăn uống thì hàm lượng nitrat không được quá 50mg/l. Nếu vượt quá nồng độ này thì có thể gây hại đối với sức khỏe. Để giảm thiểu những tác hại mà nitrat gây ra, nên hạn chế ăn quá nhiều các thực phẩm có sử dụng chất này để bảo quản. Nên nấu chín thực phẩm trước khi ăn bởi vì khi nấu chín rau, sẽ giảm khả năng tạo ra nitrosamine. Do đó, nên ăn chín uống sôi để đảm bảo an toàn thực phẩm và giảm nguy cơ mắc các bệnh khác.

LabVIETCHEM chia sẻ tới bạn đọc nhóm Nitrat là gì? Những ảnh hưởng của chúng đối với sức khỏe? Nếu có bất kỳ thắc mắc gì có thể để lại thông tin ở phần bình luận để đội ngũ chuyên viên của chúng tôi tư vấn.