Phòng lab và những điều bạn chưa từng biết về phòng lab

Đối với những ai đang theo học cách ngành như sinh học, hóa học, y dược, vật lý,... thì khái niệm phòng lab hẳn không còn xa lạ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ được về cách thức thiết kế, lắp đặt và chuẩn bị trang thiết bị. Vì thế, bài viết hôm nay chúng ta sẽ cùng đi sâu hơn về vấn đề này.

1. Định nghĩa phòng lab là gì?

Phòng lab hay còn được biết tới là phòng thí nghiệm, một cơ sở được thiết kế, xây dựng và lắp đặt các công cụ dụng cụ, thiết bị khoa học kỹ thuật nhằm cung cấp các điều kiện, đảm bảo việc triển khai thực nghiệm, thí nghiệm diễn ra an toàn trong các lĩnh vực tự nhiên (sinh - hóa - lý), phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học và học tập. Ngày nay, không chỉ dừng lại ở các mục đích thực nghiệm trong lĩnh vực tự nhiên, phòng lab còn trở thành không gian sáng tạo cho học sinh theo phương pháp giảng dạy STEM (khoa học- công nghệ- kỹ thuật- nghệ thuật- toán học)

Trong các trường trung học phổ thông và trường đại học, chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy phòng lab được xây dựng. Tuy nhiên, hệ thống các trường tiểu học, mầm non, trung học cơ sở cũng dần đưa phòng lab vào hoạt động nhằm nâng cao chất lượng học tập. Từ đó học sinh có thêm cơ hội tiếp cận sớm với công nghệ trong thời đại giáo dục 4.0. 

Một phòng lab vật lý có thể chứa một buồng chân không, một máy gia tốc hạt. Trong khi đó, người ta có thể lắp đặt các thiết bị dùng để in mô hình 3D hoặc cắt laser tại các phòng lab STEM nhằm giúp học sinh dễ dàng tạo ra các sản phẩm như mô hình thùng rác thông minh, nhà thông minh, robot tự hành,...

Hình 1: Phòng lab

2. Các phân loại của phòng lab

Tùy theo nhu cầu, mục đích sử dụng và lĩnh vực nghiên cứu, Lab được chia thành các loại sau:

- Phòng hoá học.

- Phòng Lab vật lý.

- Phòng lab y tế.

- Phòng thí nghiệm vi sinh.

- Phòng thí nghiệm cơ bản phục vụ quá trình học tập.

- Phòng thí nghiệm phục vụ quá trình nghiên cứu và sản xuất.

Hình 2: Phòng lab hóa sinh

3. Những quy định về thiết kế phòng lab đạt chuẩn?

3.1. Ánh sáng

Trong bất kỳ môi trường nào, ánh sáng luôn là yếu tố quan trọng. Đặc biệt ánh sáng càng được chú ý khắt khe hơn nhiều ở các môi trường làm việc yêu cầu tính chất cụ thể, quan trọng.

Quy định về tiêu chuẩn thiết kế phòng thí nghiệm đó là có thể sử dụng ánh sáng nhân tạo hoặc ánh sáng tự nhiên trong phòng. Môi trường làm việc đảm bảo ánh sáng tốt sẽ giúp nhân viên có thể thực hiện các thao tác an toàn, chi tiết và hiệu quả hơn. Từ đó giảm thiểu các lãng phí không đáng có. Khi thiết kế ánh sáng cần tuân theo yêu cầu không được quá mờ hay quá chói.

Hình 3: Hệ thống ánh sáng phòng lab phải đảm bảo

3.2. Nhiệt độ

Yêu cầu của mỗi phòng thí nghiệm ở từng ngành sẽ khác nhau. Do đó, tùy vào mục đích sử dụng và chức năng mà nhiệt độ sẽ được thiết kế ở mức phù hợp. Nhằm đảm bảo đúng tiêu chuẩn, không ảnh hưởng bởi các tác nhân khác. Một vài thiết bị có khả năng tỏa nhiệt cần được đặt xa và phân chia khoảng cách với không gian làm việc.

3.3. Hệ thống thông gió

Trong phòng lab, hệ thống thông gió cần được lắp đặt một cách phù hợp tùy theo từng yêu cầu và tiêu chuẩn thiết kế của phòng thí nghiệm để tạo ra môi trường làm việc tốt nhất. Bởi vì, phòng thí nghiệm thường tiếp xúc nhiều hóa chất có thể chứa độc tố và mùi khó chịu. Do đó, tại các vị trí làm việc luôn cần phải trang bị hệ thống thông gió cục bộ. Một yếu tố khác cũng cần được lưu tâm đó là tốc độ lưu thông không khí. Bởi vì yếu tố này sẽ ảnh hưởng đến việc phát tán khí độc hay các tác nhân gây ô nhiễm ra ngoài môi trường.

3.4. Tiếng ồn

Máy móc và thiết bị sử dụng trong quá trình thiết kế phòng thí nghiệm phải được lựa chọn cẩn thận. Trong đó, không thể bỏ qua yếu tố về độ ồn. Phải thực hiện các biện pháp giảm thiểu hoặc loại bỏ tiếng ồn, tránh gây ồn quá lớn khiến hiệu quả làm việc bị giảm sút.

3.5. Khoa học lao động

Các trang thiết bị, máy móc phòng lab phải được bố trí, thiết kế phù hợp mục đích sử dụng và thao tác làm việc. Đặc biệt hạn chế tối đa các sai sót, rủi ro gây ảnh hưởng đến sự an toàn của chất lượng sản phẩm và người lao động.

Hình 4. Máy móc, thiết bị được bố trí hợp lý

3.6. Bố trí làm việc với các tác nhân sinh học

Tất cả các phòng thí nghiệm đều có chung tiêu chuẩn thiết kế liên quan đến các tác nhân sinh học. Theo đó, cần phải thiết kế các tác nhân vi sinh vật gây nguy hại và có khả năng phát tán ảnh hưởng đến môi trường và cá nhân một cách phù hợp hơn. Đặc biệt, đối với các vi sinh vật thuộc nhóm rủi ro III trở lên cần có những cách ngăn chặn cao hơn.

3.7. Cửa ra vào

Tại các lối ra hoặc cửa thoát hiểm phòng thí nghiệm cần thiết kế những ký hiệu, đánh dấu phù hợp. Đặc biệt với các phòng thí nghiệm chứa chất cháy nổ, chất nguy hiểm sinh học, phóng xạ cần phải có các dấu hiệu thể hiện về mức độ nguy hiểm theo quy định và được quốc tế công nhận.

3.8. Tính an toàn

Tất cả các cửa ra vào phòng thí nghiệm bắt buộc phải có cửa khóa được. Việc đóng mở cửa phải thực hiện đơn giản để trong trường hợp xảy ra vấn đề có thể thoát hiểm nhanh chóng. Nhằm hạn chế sự ra vào khi đang thực hiện các thí nghiệm có độ nguy hiểm cao, nên thiết kế khóa bên trong. Chỉ những người thuộc phận sự mới được phép ra vào. Đồng thời, cần nắm rõ các nội quy trong phòng thí nghiệm nhằm hạn chế rủi ro.

Qua bài viết trên bạn đã hiểu rõ hơn về phòng lab và các tiêu chuẩn để thiết kế loại phòng này rồi phải không? Mong rằng các thông tin giúp bạn đọc bổ sung thêm nhiều kiến thức hay trong đời sống xã hội.