Tiệt trùng là gì? Tìm hiểu chi tiết 8 phương pháp tiệt trùng cơ bản

Tiệt trùng là gì? Có những phương pháp tiệt trùng nào? Tiệt trùng, thanh trùng, sát trùng, ức chế vi sinh có khác nhau không? Đó là câu hỏi của rất nhiều bạn gửi về cho LabVIETCHEM trong thời gian qua. Và hôm nay, chúng tôi sẽ giúp các bạn tháo gỡ những thắc mắc này trong bài viết dưới đây. Hãy cùng tìm hiểu ngay nhé.

Tiệt trùng là gì?

Tiệt trùng là gì? Khái niệm tiệt trùng

Tiệt trùng (sterilization) là tiêu diệt tất cả các vi sinh vật, thậm chí cả nha bào và bất hoạt virus hoặc tách bỏ chúng một cách hoàn toàn khỏi vật cần tiệt trùng.

Các phương pháp tiệt trùng 

Phương pháp 1: Tiệt trùng bằng hơi nước

- Tiệt trùng bằng hơi nước là phương pháp được dùng nhiều nhất hiện nay, bằng cách dùng nồi hấp tiệt trùng.

- Hơi nước sau khi được làm nóng đến nhiệt độ tối thiểu 121 độ C thì sẽ được bơm vào buồng hấp để tạo áp suất và nhiệt độ cao. Nhiệt ẩm với áp suất cao sẽ làm biến tính các đại phân tử, chủ yếu là protein khiến vi sinh không thể nhân bản và bị tiêu diệt hoàn toàn.

- Vật phẩm được sau khi được vô trùng sẽ được đưa ra ngoài buồng hấp, hơi nước trong quá trình hoạt động cũng được loại bỏ hoàn toàn bằng cách giảm từ từ áp suất buồng hấp. Xả hơi nước dưới áp suất âm, đồng thời làm mát vật phẩm bên trong.

- Với phương pháp này, vi sinh vật sẽ được tiêu diệt hoàn toàn nếu dùng đúng cách. Với những vi sinh có kháng thể mạnh thì cần tăng nhiệt độ và thời gian lên.

Cấu tạo nồi hấp tiệt trùng

Phương pháp 2: Tiệt trùng bằng nhiệt độ

+> Tiệt trùng bằng khí nóng khô

- Phương pháp này xuất hiện trước khi phương pháp nhiệt ẩm ra đời và quá trình thực hiện cũng cần nhiều thời gian hơn. Phương pháp này dùng tủ sấy tiệt trùng.

- Khí nóng cưỡng bức được dùng để tăng tốc độ truyền nhiệt đến vi sinh. Sau đó giảm nhiệt và thời gian cần thiết để tiêu diệt vi sinh. Nhiệt độ càng cao thì thời gian tiệt trùng càng ngắn. Nguyên lý này giúp làm giảm tác động của nhiệt với các loại thực phẩm.

- Các loại vật phẩm ổn định nhiệt như bột, vật bằng thép thường sử dụng phương pháp này.

+> Tiệt trùng bằng cách đốt

Vật dụng bằng kim loại được đốt bằng cồn. Dù hiệu quả tiệt trùng cao nhưng cách này có khả năng làm hỏng dụng cụ.

Phương pháp 3: Phương pháp Tyndalization

- Đây là phương pháp khá lỗi thời, tốn thời gian, được đạt theo tên nhà vật lý Tyndall.

- Đun sôi nước trong khoảng 20 phút tại áp suất khí quyển, làm mát rồi ủ trong 1 ngày. Thực hiện 3 – 4 lần để làm giảm mức độ độ hoạt động của vi khuẩn. Phương pháp này không hiệu quả với prion.

Phương pháp 4: Tiệt trùng bằng hạt thủy tinh

- Nung nóng các hạt thủy tinh dẫn nhiệt tới 250 độ C và nhúng các dụng cụ vào các hạt này để lấy đi các chất ô nhiễm bám trên chúng.

- Đến năm 1977, FDA và CDC không cho sử dụng phương pháp này nhưng nó vẫn được dùng ở châu Âu và Israel.

Phương pháp 5: Tiệt trùng bằng hơi nóng ẩm

- Phương pháp sử dụng hơi nước căng và bão hoà ở nhiệt độ trên 100 độ C. Với vật phẩm nhiễm vi sinh vật nhiệt độ thường duy trì ở khoảng 120 độ C.

- Có 2 cách thực hiện: Đun sôi và dùng chỏ sôi.

+ Đun sôi: Vì nhiệt độ không cao nên không thể tiệt trùng tuyệt đối được.

+ Dùng chỏ sôi: Dùng nồi hấp với một chỏ sôi: Một ngăn dưới đổ nước, ngăn trên xếp dụng cụ,  vung có ốc vặn chặt vào thành nồi và trên đó có van xả hơi. Phương pháp này có thể diệt được cả nha bào nhưng lại khó khống chế được nhiệt độ. Đồng thời cũng chỉ hấp được ít dụng cụ và có khả năng gây ô nhiễm môi trường.

Phương pháp 6: Tiệt trùng bằng bức xạ

- Tiệt trùng bằng bức xạ sử dụng chùm electron, tia X, tia gama hoặc chiếu xạ các hạt nguyên tử để tiêu diệt vi sinh vật.

+ Bức xạ không ion hóa: Sử dụng chiếu xạ UV, khá hiệu quả trong môi trường không bụi bẩn.

+ Chiếu xạ ion: Chiếu xạ tia gamma xuyên thấu, thường được dùng với những dụng cụ và bông băng trong những túi đóng sẵn, chỉ katgut và những dụng cụ nhạy cảm với ethylenoxid, nhiệt độ. Khi thực hiện phương pháp này, người tiến hành cần mang đồ bảo hộ lao động.

Tiệt trùng bằng bức xạ sử dụng chùm electron, tia X, tia gama

Phương pháp 7: Tiệt trùng bằng ethylenoxid và formaldehyd

Phương pháp sử dụng ethylenoxid để tiêu diệt vi sinh vật. Tuy nhiên, đây là một chất độc nên cần hết sức cẩn thận.

Phương pháp 8: Phương pháp lọc vô trùng

Phương pháp này dùng để tiệt trùng các loại dược phẩm, dung dịch protein không bền trong chế biến thuốc. Một màng lọc vi sịnh với lỗ màng có kích thước 0.22 nm có thể lọc được hầu hết các vi sinh vật, trừ một số loài vi khuẩn tụ cầu.

Sử dụng màng lọc vô trùng

Phân biệt tiệt trùng, thanh trùng, ức chế vi sinh và sát trùng

- Tiệt trùng là quá trình tiêu diệt, loại bỏ hoàn toàn các vi sinh vật sống trong một môi trường  hoặc một vật thể xác định.

- Thanh trùng là phương pháp dùng nhiệt độ để dừng khả năng hoạt động của các vi sinh vật gây bệnh trong chất lỏng. Nhiệt độ của phương pháp tiệt trùng cao hơn thanh trùng.

- Ức chế vi sinh là ức chế hoạt động nhân bản của vi sinh vật trong mọi điều kiện bằng nhiều phương pháp phức tạp như chiếu xạ UV. Tuy nhiên, cách này có thể không hiệu quả cao vì nhiều sinh vật bị khử hoạt tính ngược đôi khi có thể tự phục hồi trong điều kiện phù hợp.

- Sát trùng là phương pháp dùng các chất hóa học dạng lỏng (chưa đủ tiêu chuẩn để dùng trong tiệt trùng) để tiêu diệt vi sinh vật gây bệnh. Với những loại thuốc sát trùng thông thường thì khó có thể tiêu diệt các bào tử vi khuẩn, vi sinh có lớp phủ kháng thuốc.

Bài viết trên có lẽ đã cung cấp khá đầy đủ các thông tin liên quan đến tiệt trùng, tiệt trùng là gì? các phương pháp tiệt trùng hiệu quả. Hy vọng nó sẽ hữu ích cho các bạn. Nếu có thêm câu hỏi nào, các bạn có thể liên hệ với chúng tôi theo website labvietchem.com.vn để được giải đáp tốt nhất.

Xem thêm:

• Vi sinh vật là gì? Phân loại và các ứng dụng của vi sinh vật trong thực tế
• Sử dụng Triethanolamine ra sao để đảm bảo an toàn?